نیتروژن در تشکیل اسیدهای آمینه، پروتئین ها، آنزیم ها و … نقش دارد. از علائم کمبود نیتروژن می توان به رنگ پریدگی برگها ( سبز روشن متمایل به زرد) اشاره کرد. باریک و چوبی شدن شاخه ها،کاهش تشکیل میوه،کوچک ماندن میوه ها و رسیدن زود هنگام میوه ها از دیگر نشانه های کمبود نیتروژن می باشد.
از علائم نیتروژن بیش از حد می توان به رشد بیش از حد شاخه ها، تیره شدن برگ ها، کاهش تولید گل و میوه، حساس شدن درخت به آفات و بیماری ها و به تاخیر افتادن رسیدگی میوه ها اشاره کرد.
به طور کلی نیتروژن بالا موجب تحریک رشد رویشی درخت شده و از میزان رشد زایشی و تولید میوه کاسته میشود و میوه های تولیدی که دارای عطر و طعم کمی بوده، از انبار داری ضعیفی برخوردار هستند و به خوبی رنگ نمی گیرند .
این عنصر در ساختمان قندهای فسفاته، اسیدهای نوکلئیک، آنزیم ها نقش داردو به طور کلی در واکنش هایی که با ATP سرو کار دارند، این عنصر نقش کلیدی ایفا می کند. از علائم کمبود فسفر می توان به کاهش رشد درختان، تیره شدن برگها، بد شکلی و ایجاد نقاط نکروزه در برگها و ارغوانی شدن برگ ها اشاره کرد. باریک شدن ساقه ها، مرگ برگ های پیر و به تاخیر افتادن بلوغ گیاه از دیگر نشانه های کمبود فسفر میباشد. علائم فسفر بیش از حد بصورت علائم کمبود عناصر کم مصرف از جمله آهن، روی و مس ظاهر می شود.
پتاسیم به عنوان پیش ماده برای عمل اکثر آنزیم ها می باشد. این عنصر نقش مهمی در تنظیم pH و نیز باز و بسته کردن روزنه ها دارد. میوه درختانی که دچار کمبود پتاسیم هستند کوچکتر، کم رنگتر و بی مزه تر از میوه درختان طبیعی هستند. همچنین کمبود این عنصر باعث می شود که درخت در برابر صدمات ناشی از سرمای زمستانه و آسیب یخبندان حساس تر گردد. زیادی پتاسیم موجب می شود که پوست میوه ها کلفت و ضخیم شود و بافت خشن و کم آب گردد و نیز در این شرایط کمبود منیزیم رخ می دهد.
کلسیم در دیواره های سلولی و تقسیم سلولی نقش داشته و برای فعالیت طبیعی غشاهای سلولی لازم است.کلسیم عنصری کم تحرک است و علائم کمبود آن ابتدا در برگ های جوان دیده می شود. در اثر کمبود این عنصر نوک و حاشیه برگ های جوان حالت نکروزه پیدا کرده و در شرایط کمبود شدید نوک شاخه های جوان نیز حالت نکروزه پیدا کرده و خشک می شوند. از انجا که کلسیم بطور مستقیم و غیر مستقیم در حفظ پیوستگی سلول ها دخالت دارد، بنابراین کمبود آن باعث نرم و پوک شدن بافت میوه ها می شود.
قهوه ای شدن داخل میوه، چوب پنبه ای شدن میوه، پوسیدگی میوه و … در میوه هایی مثل سیب و گلابی در اثر کمبود کلسیم افزایش می یابد. پوسیدگی گلگاه در میو هایی مانند هندوانه و گوجه فرنگی در اثر کمبود این عنصر اتفاق می افتد. ریشه های کوتاه و قهوه ای رنگ و با انشعابات فراوان نیز در اثر کمبود کلسیم رخ می دهد.
منیزیم یکی از اجزای مولکول کلروفیل بوده و برای فعالیت تعداد زیادی از آنزیم هایی که در انتقال گروه فسفات دخالت دارند مورد نیاز می باشد. این عنصر در فعال سازی آنزیم های دخیل در تنفس، فتوسنتز، ساخت DNA و RNA نقش مهمی ایفا می کند.منیزیم عنصر پر تحرکی بوده و لذا کمبود آن ابتدا در برگ های مسن بصورت کلروز بین رگبرگی نمایان می شود.
چنانچه کمبود آن شدید باشد برگ ها کاملا زرد یا سفید می شود چون کلروفیلی سنتز نمی شود. ظهور لکه های قرمز تا ارغوانی در برگ و ریزش برگ ها قبل از بلوغ نیز از علایم کمبود این عنصر است.
علائم مصرف بیش از حد منیزیم بصورت کمبود کلسیم و پتاسیم ظاهر می شود.
گوگرد در ترکیب اسید آمینه سیستئین، سیستین، متیونین، گلوتامین و بیوتین وجود دارد و در تشکیل لیپپوئیک اسید، کوآنزیم A و پروتئین ها و آنزیم های زیادی دخالت دارد. کمبود گوگرد بیشتر بصورت کلروز برگی ظهور پیدا می کند که این حالت ابتدا در برگ های جوان نمایان شده و سپس به برگ های پیر انتقال می یابد. البته گاهی کمبود آن در برگ های جوان و پیر بصورت همزمان نمایان می شود. کاهش تعداد و اندازه برگ ها و میوه ها، بد شکل شدن برگه های پیر و کاهش رشد انتهایی شاخه ها نیز از علائم کمبود گوگرد می باشند. قابلیت استفاده گوگرد خاک در اثر درجه حرارت بالا و رطوبت کافی خاک بالا می رود ولی با کاهش pH خاک و نیز افزایش شستشوی خاک، گوگرد قابل استفاده خاک کاهش می یابد.
آهن در تشکیل سیتوکروم ها و اغلب مولکول های موجود در چرخه انتقال الکترون ( فتوسنتز و تنفس) نقش داشته و نیز در چرخه تثبیت ازت نقش مهمی دارد.
آهن یک عنصر کم تحرکی بوده و نقش مهمی در سنتز کلروفیل دارد. مهم ترین نشانه کمبود آهن، کلروز بین رگبرگی است که ابتدا در برگ های جوان دیده می شود و سپس در برگ های مسن بروز می کند. متوقف شدن رشد شاخساره ها و ایجاد حالت نکروزه و پوسیدگی در برگ ها و تولید میوه های کوچک و کم رنگ نیز از علائم کمبود آهن است.
کمبود این عنصر بیشتر در خاک های قلیایی (pH بالاتر از 7) دیده می شود. علائم مسمومیت آهن شبیه به علائم کمبود منگنز است. بالا بودن pH خاک، غلظت منگنز در خاک، تهویه نامناسب، پایین بودن دمای بستر کاشت و سنگین بودن بافت خاک باعث تشدید ظهور علایم کمبود آهن می شوند.
این عنصر برای رشد و توسعه طبیعی بافت های جدید ریشه، گل و میوه لازم می باشد. نکروزه شدن برگ های جوان و جوانه های انتهایی از مهمترین نشانه های کمبود بور هستند. ریزش غنچه ها و گل ها و تولید میو های کوچک و بد شکل نیز از نشانه های کمبود این عنصر است. بور عنصر کم تحرکی بوده و کمبود آن بیشتر در خاک های قلیایی دیده می شود. بور باعث افزایش خندانی و نیز افزایش تولید میوه در پسته می شود. کمبود بور در سیب و گلابی موجب افزایش ترک خوردگی میوه ها شده و همچنین گلها پژمرده شده و از بین می روند و نهایتا میزان تولید میوه کاهش می یابد.
کمبود این عنصر در آلو باعث ایجاد فرورفتگی در گوشت میوه ها و در هلو موجب قهوه ای و چوب پنبه ای شدن گوشت و شکافته شدن هسته می شود.
بور در انگور برای تشکیل کامل حبه ها لازم بوده و نیز موجب کاهش بروز علائم کوتولگی ساقه های جوان در فصل بهار می شود. بور در انتقال کلسیم نقش داشته و در شرایط کمبود این عنصر ، انتقال کلسیم مختل شده و علائم کمبود کلسیم ظهور پیدا می کند(مثلا لکه تلخ در سیب) که نباید با علائم کمبود بور اشتباه گرفته شود.
از آنجا که روی در سنتز کلروفیل نقش دارد، لذا کمبود آن باعث کم رنگ شدن برگ ها می شود و چون در سنتز اکسین نیز دخیل است، بنابراین کمبود آن موجب ممانعت از رشد طولی شاخسار می شود( اکسین از طریق غابلیت انتهایی باعث رشد طولی شاخه ها می شود.). برگ ها حالت روزتی پیدا کرده و رنگ پریده می شوند که تحت نام بیماری برگ کوچک(Little leaf disease) خوانده می شود.
از آنجا که روی در سنتز اکسین نقش دارد و اکسین نیز در تقسیم سلولی دخیل است، بنابر این کمبود این عنصر باعث کاهش تقسیم سلولی شده و درختانی که دچار کمبود این عنصر هستند دارای میوه های کوچکتر از حد معمول هستند.
در اثر کمبود روی باز شدن جوانه ها به تاخیر افتاده و تشکیل میوه کاهش می یابد. کمبود روی در درختان هلو به صورت لخت شدن سر شاخه ها مشخص می شود. در مرکبات برگ ها کشیده و ابلق شده، پوست میوه ها کلفت می شود و در شرایط کمبود شدید سر شاخه ها خشک می شوند. در میوه های دانه دار کمبود این عنصر موجب افزایش ریزش میوه ها در طول تکامل آنها می شود.
کمبود مس شدیدا فتوسنتز را کاهش می دهد و هماننداکثر ریز مغذی ها اکثرا در خاک های قلیایی (pH بالاتر از 7) رخ می دهد. اولین نشانه کمبود آن ظاهر شدن نقاط نکروزه در برگ های جوان است.
بد شکل شدن و پیچیده شدن برگ ها از دیگر نشانه های کمبود مس است. در درختان سیب و گلابی که دچار کمبود مس می شوند، در اواسط تابستان برگ های شاخه های در حال رشد فعال نکروزه شده، سپس خشک شده و ریزش کرده و در نهایت نوک شاخه های جوان حالت سوخته پیدا می کنند و از پایین منطقه خشک شده، چند شاخساره ظاهر می شود که یک حالت پر پشت و انبوه به شاخه ها می دهند.
کمبود مس باعث می شود که دیواره های چوبی کیسه گرده بخوبی تشکیل نشده و گرده های رسیده نمی توانند به خوبی آزاد گردند بنابراین در گرده افشانی اختلال ایجاد شده ونهایتا میزان تشکیل میوه کاهش می باید.
کمبود این عنصر در مرکبات موجب می شود که سر شاخه ها بدون برگ شده و خشک گردند، میوه ها ترک خورده و بر روی آنها لکه های قرمز و قهوه ای ظاهر می شود. آب میوه کاهش یافته و توده های صمغ در زیر پوست میوه جمع می شود.